Przyjmowanie pokarmu dawno przestało już pełnić funkcje biologiczne służące odżywieniu organizmu po to, aby przetrwać. Od kiedy ludzie mają stały i względnie bezproblemowy dostęp do pożywienia, pełni ono także funkcje psychologiczne (zaspokajanie różnych potrzeb, m. in. bezpieczeństwa, miłości), społeczne (nawiązywanie i podtrzymywanie relacji z innymi), kulturowe (sztuka kulinarna, estetyka jedzenia), ekonomiczne (jedzenie jest produktem do sprzedaży, reklamy) czy wreszcie światopoglądowe (dobór pokarmów jako wyraz poglądów, np. wegetarianizm, czy przekonań religijnych, np. koszerność) (Ogińska-Bulik, 2016). Paradoksalnie, to „rozczłonkowanie” funkcji jedzenia w życiu człowieka przyniosło m. in. szereg problemów z nim związanych, chociażby pod postacią zaburzeń odżywiania odnoszących się do sposobu, ilości, częstotliwości i jakości pokarmu oraz treści przeżyć emocjonalnych z nim kojarzonych.
Jednym z najczęściej spotykanych zaburzeń jest anorexia nervosa, czyli jadłowstręt psychiczny. Istotą tego zaburzenia jest nadmierna utrata wagi ciała oraz silny lęk przed przytyciem. Osoba chora postrzega swoje ciało jako nierealistycznie duże, a po osiągnięciu swojej wagi docelowej (wskutek głodówki), nie zaprzestaje odchudzania, zastępując ją wagą jeszcze niższą. Anorektycy rozwijają szereg strategii zachowania po to, aby ich otoczenie nie zauważyło zmian w ich wyglądzie, np. ukrywają jedzenie podczas posiłków, a później je wyrzucają, unikają jedzenia w towarzystwie innych osób lub kłamią, że już jadły i nie są głodne, czy też noszą luźne, „workowate” ubrania, aby ukryć wychudzone ciało. Bliscy osoby chorującej po jakimś czasie zauważają nie tylko nadmierny spadek masy ciała, ale także inne zmiany w wyglądzie takie, jak: wypadanie, suchość i łamliwość włosów, meszek na skórze czy tzw. „twarz wiewiórki” (wywołaną obrzękiem gruczołów ślinowych). Zmienia się również postawa chorego w stosunku do jedzenia i masy ciała. Anorektyk przejawia nadmierne zainteresowanie kwestią wagi, jedzenia, kaloryczności posiłków; staje się także ekspertem od diet odchudzających. Ponadto, często wypowiadanym przez chorego stwierdzeniom: „jestem gruba”, „mam grube nogi”, itp. towarzyszy równie częste, występujące nawet po każdym posiłku ważenie się oraz strategie kompensacyjne w postaci zażywania środków przeczyszczających lub moczopędnych czy też wykonywania intensywnych i długotrwałych ćwiczeń fizycznych. Po jakimś czasie, kiedy organizm chorego osiągnie już jakiś stopień wyczerpania, usłyszeć można także skargi na uczucie zimna, zawroty głowy, bóle brzucha (zwłaszcza po przyjęciu jakiegoś pokarmu), zaparcia, zatrzymanie miesiączkowania czy omdlenia. W skrajnych przypadkach anoreksja może prowadzić do krańcowego wycieńczenia organizmu i w efekcie, do śmierci.
Bulimia nervosa to drugie z najczęściej spotykanych zaburzeń odżywiania. Charakteryzuje się występowaniem cyklicznych napadów objadania się, podczas których osoba chora ma wrażenie utraty kontroli nad tym co i ile zjada. Napady te występują najczęściej wieczorami i towarzyszy im poczucie obrzydzenia i wstydu, dlatego też bulimicy dokonują ich zazwyczaj bez świadków, w samotności. Każdorazowo taki „trans jedzeniowy” wywołuje wyrzuty sumienia i poczucie winy, co prowadzi do podjęcia działań kompensacyjnych mających te odczucia zniwelować. W bulimii przeczyszczającej chory prowokuje wymioty lub używa środków przeczyszczających, aby pozbyć się nadmiernej ilości przyjętej podczas napadu treści żołądkowej. W bulimii bez przeczyszczania natomiast „naprawianie szkód” związanych z napadem objadania się ma postać głodówki lub katorżniczych i długotrwałych ćwiczeń fizycznych. Napadów bulimicznych doświadcza ok. 1-2% populacji, ale wśród osób chorujących na otyłość odsetek ten może sięgać nawet 52% z nich (Bąk-Sosnowska, 2010).
Napadowe objadanie się (binge eating) jest zaburzeniem bardzo podobnym do opisanej wyżej bulimii. Różni je od siebie jedynie to, że nie towarzyszą mu żadne działania kompensacyjne: chory po prostu pochłania ogromne ilości pokarmów w bardzo krótkim czasie i, podobnie, jak w bulimii, nie służy to zaspokojeniu głodu fizjologicznego, ale stanowi pewnego rodzaju ulgę i ujście dla napięcia emocjonalnego czy niepokoju. Zaburzenie to występuje u ok. 6,6% populacji ogólnej i 25% osób otyłych (Bąk-Sosnowska, 2010), a u jego podłoża leżą zaburzenia osobowości objawiające się nadmiernym lękiem i symptomami depresji.
Anoreksja, bulimia i napadowe objadanie się to statystycznie najczęściej występujące zaburzenia odżywiania.
Inne, rzadziej występujące zaburzenia to: Pica (spożywanie substancji niejadalnych), zaburzenie przeżuwania (zwracanie pokarmu i następnie ponowne jego przeżuwanie, połykanie i znów wypluwanie), zespół jedzenia nocnego, ortoreksja (obsesja na punkcie zdrowego odżywiania), czy też wilczy apetyt na słodycze.
Przyczyn występowania zaburzeń odżywiania nauka dopatruje się między innymi w czynnikach biologicznych. Badania wskazują na większe ryzyko zachorowania u bliźniąt jednojajowych (35-55%) (Pilecki, 1996; za: Józefik, 2006), a wskaźnik zachorowalności w rodzinie wynosi 5-10% (Banaś et al., 1998). Wskaźniki te jednak określają jedynie predyspozycję do wystąpienia tego rodzaju zaburzeń. Jednakże to czynniki indywidualne są najbardziej odpowiedzialne za prawdopodobieństwo zachorowania na ten rodzaj choroby. Profil osobowościowy anorektyka lub bulimika jest podobny i obejmuje takie cechy, jak: perfekcjonizm, zaburzony obraz własnego ciała, nadmierny samokrytycyzm, brak zadowolenia z życia, negatywny stosunek do samego siebie, tendencje introwertywne, obniżona zdolność do nawiązywania relacji i współdziałania, nadmierny konformizm, przesadna skrupulatność czy brak stabilności emocjonalnej (Rabe-Jabłońska, 1998; za: Ogińska-Bulik, 2016). Przeprowadzając diagnostykę często okazuje się, że mamy do czynienia nie tyle ze specyficznymi zaburzeniami odżywiania, ale bardziej ogólnie, z zaburzeniami osobowości, których anomalie związane z jedzeniem mogą być tylko jednym z objawów.
W ENSO traktujemy zaburzenia odżywiania kompleksowo. Prowadzimy psychoterapię pomagającą uwolnić się od dokuczliwych objawów takich zaburzeń, a także towarzyszymy w zmianach osobowościowych, które mają na trwałe uchronić przed ich nawrotem. Dodatkowo, właśnie nawiązaliśmy współpracę z poradnią dietetyczną Zdrowa Kaloria w Strzelcach Opolskich, gdzie w marcu otwieramy nasz nowy oddział. Porady dietetyczne dostępne będą również w naszym wrocławskim oddziale. Szczególnie gorąco zapraszamy rodziców z dziećmi/nastolatkami walczącymi z otyłością i innymi zaburzeniami odżywiania. Rejestracja wizyt: tel. 797504598, 668 522 620, mailowo: biuro.wroclaw@enso-terapia.pl lub zdrowakaloria@gmail.com
Źródła:
Banaś, A., Januszkiewicz-Grabias, A., Radziwiłłowicz, P. (1998). Wieloczynnikowe uwarunkowania zaburzeń odżywiania się. Psychiatria Polska, 32(2), 165-176.
Bąk-Sosnowska, M. (2010). Zaburzenia odżywiania towarzyszące otyłości. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 1(2), 92-99.
Józefik, B. (2006). Relacje rodzinne w anoreksji i bulimii psychicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ogińska-Bulik, N. (2016). Wiem, co jem. Psychologia nadmiernego jedzenia i odchudzania się. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
http://serwer56876.lh.pl/kontakt/
