Dlaczego jedni z nas z zapałem realizują swoje cele, a inni odkładają wszystko na jutro? Co sprawia, że czasem jesteśmy pełni energii i determinacji, a czasem zupełnie bez sił do działania? Odpowiedzi na te pytania kryje psychologia motywacji – fascynująca dziedzina, która bada, dlaczego robimy to, co robimy.
Czym właściwie jest motywacja?
Motywacja to wewnętrzna siła, która popycha nas do działania. To ona sprawia, że wstajemy rano z łóżka, uczymy się nowych rzeczy, dążymy do sukcesu, a czasem też walczymy z przeciwnościami.
Psychologowie definiują motywację jako proces inicjowania, ukierunkowywania i podtrzymywania zachowań ukierunkowanych na cel.
W praktyce oznacza to, że motywacja to nie jednorazowy impuls – to cały system napędowy naszego działania.
Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna
Najczęściej mówi się o dwóch głównych rodzajach motywacji:
1. Motywacja wewnętrzna
Pochodzi z nas samych. Działamy, bo coś nas interesuje, fascynuje, daje poczucie sensu lub przyjemność.
Przykład: uczysz się grać na gitarze, bo kochasz muzykę.
Badania pokazują, że motywacja wewnętrzna jest trwalsza i silniejsza, bo wynika z autentycznego zaangażowania i zgodności z naszymi wartościami.
2. Motywacja zewnętrzna
To działanie napędzane przez nagrody lub kary.
Przykład: uczysz się, żeby dostać dobrą ocenę lub uniknąć krytyki.
Choć potrafi działać skutecznie, to z reguły daje krótkotrwałe efekty – bo gdy zniknie nagroda, znika też chęć działania.
Co mówi nauka? Teorie motywacji w pigułce
Maslow i jego piramida potrzeb
Abraham Maslow twierdził, że naszą motywację kształtują hierarchicznie ułożone potrzeby – od fizjologicznych (sen, jedzenie), przez bezpieczeństwo, przynależność, uznanie, aż po samorealizację.
Dopiero gdy zaspokoimy potrzeby niższego rzędu, możemy dążyć do wyższych.
Teoria autodeterminacji (E. Deci i R. Ryan)
Według tej teorii ludzie są najbardziej zmotywowani, gdy ich życie spełnia trzy podstawowe potrzeby:
Autonomia – poczucie, że mamy wybór.
Kompetencja – przekonanie, że jesteśmy w czymś dobrzy.
Relacje – poczucie więzi z innymi.
Im bardziej te potrzeby są zaspokojone, tym większa motywacja wewnętrzna.
Efekt dopaminy
Neurologicznie rzecz biorąc, motywacja to również kwestia neuroprzekaźników. Kiedy zbliżamy się do celu, w mózgu wydziela się dopamina – hormon nagrody, który wzmacnia chęć działania.
To dlatego odhaczanie kolejnych kroków z listy zadań jest tak przyjemne!
Dlaczego czasem brakuje nam motywacji?
Brak motywacji to nie lenistwo. To sygnał, że coś w naszym systemie napędowym nie działa.
Najczęstsze przyczyny to:
brak jasnego celu („Nie wiem, po co to robię”),
zbyt duże oczekiwania („To i tak się nie uda”),
wypalenie lub przemęczenie,
brak poczucia wpływu („Nie mam kontroli nad sytuacją”).
Rozwiązaniem nie jest więc „zmusić się”, tylko odkryć, co blokuje Twoją motywację.
Motywacja od środka: jak pobudzić wewnętrzną energię do działania
Oto kilka sprawdzonych sposobów, które potwierdza psychologia:
Zdefiniuj „dlaczego” – znajdź sens w tym, co robisz.
Dziel duże cele na małe kroki – mózg lubi poczucie postępu.
Celebruj małe sukcesy – to wzmacnia dopaminowy efekt.
Ustal realistyczne cele – zbyt wysokie ambicje gaszą zapał.
Zadbaj o energię fizyczną i emocjonalną – motywacja potrzebuje paliwa.
Otaczaj się wspierającymi ludźmi – motywacja jest zaraźliwa.
Podsumowanie
Motywacja nie jest czymś, co mamy lub nie mamy. To umiejętność, którą można rozwijać.
Zrozumienie, co nas napędza – nasze wartości, potrzeby i emocje – pozwala tworzyć środowisko, w którym działanie staje się naturalne. Bo prawdziwa motywacja nie wynika z presji, lecz z poczucia sensu i wewnętrznej siły.
Gdy czujesz, że czasem brak ci motywacji lub wydaje Ci się, że nie zawsze potrafisz ją zamienić w rzeczywiste działania zmierzające do realizacji celów – to warto porozmawiać ze specjalistą. Grupa psychologów i psychoterapeutów z Centrum Terapii ENSO w Gdańsku i we Wrocławiu służy swoją pomocą. Wystarczy zarezerwować wizytę:
